Speech Dirk van Weelden over ROOF-A/Lobke Broos

Wat wij in Lobke moeten bewonderen volgens mij, is dit: haar moed om te handelen naar wat zij weet is even groot als haar moed te handelen naar wat zij niet weet. Dat komt weinig voor.

Laat me dit uitleggen. Lobke weet dat een tent als Roof-A alleen kan bestaan op een stevige zakelijke basis en ze weet om wat voor contacten het gaat met bedrijven, instellingen, verzamelaars, sponsors en kunstenaars hoe je die legt en onderhoudt. Daar handelt ze naar. Daadkrachtig.

Ze weet ook hoe moeilijk het is in de kunstwereld voor jonge kunstenaars een voet aan de grond te krijgen en dat er een enorme leegte gaapt tussen het voltooien van een kunstopleiding en een tentoonstelling in een museum. Daar handelt ze ook naar: ze zette het Jong Talent & Experiment programma op, dat een  startende kunstenaar een combinatie van investering, coaching en een presentatie biedt. In samenwerking met de AkzoNobel Art Foundation werd vorig jaar Michelle Piergoelam’s werk uitgekozen en dat was hier te zien.

Lobke weet dat de kunsten in de huidige cultuur en economie steeds meer hun positie verliezen en dat je extra moeite moet doen mensen van alle walks of life erbij te betrekken. Ze weet dat de maatschappij de kunsten nodig heeft. Daarom zette Lobke Roof-A Development op, om met bedrijven, kunstpodia, scholen en andere instellingen samenwerkingen aan te gaan.

Lobke weet dat vrouwelijke kunstenaars nog altijd kampen met een historische achterstelling, met conventies, vooroordelen, stereotypen en organisatorische regels die hun tegenwerken. Daar handelde ze naar door het initiatief te nemen voor de Roof-A Award. Ze overtuigde verzamelaars om bij te dragen en de eerste Award voor twee vrouwen van verschillende generaties, aan Vera Gulikers en Hester Oerlemans werd begin dit jaar feestelijk uitgereikt op de tentoonstelling van hun beider werk. Uit die keuze voor twee generaties spreekt ook weer iets wat Lobke weet: het gaat er niet om gaat zomaar om nieuwe jonge vrouwelijke ster-kunstenaar aan te wijzen, maar de aandacht te vestigen op een sterke, continue onderstroom van goed werk van vrouwelijke kunstenaars en de relaties tussen die oeuvres.

Lobke weet dat het krachtigste en meest waardevolle wat kunst te bieden heeft berust op een klein wonder. Er zijn werken die onze blik gevangen houden, die soms mooi, maar vooral mysterieus en vreemd zijn, en iets teweeg brengen waardoor we opener staan voor werkelijkheden, waarheden, herinneringen, kennis en gevoelens, die we doorgaans buiten de deur houden. Wegdrukken, ontkennen of zelfs van ons aftrappen. Kwesties die ons ongemakkelijk maken. Trauma’s en onwelkome verlangens, religieuze, historische of maatschappelijke pijnpunten. Dat laten we toe, dankzij de omweg van de verbeelding, op de unieke plek die een kunstwerk schept. Even zijn uitleg, meningen en oordelen opgeschort.

Kijk naar de kunstenaars die Lobke de afgelopen jaren heeft getoond: het is werk dat de waarneming, de verwachting of het oordeel van de toeschouwer compliceert, relativeert, uitdaagt en kantelt. Op een zintuiglijke, meerduidige, soms ontregelende manier. Het werk van Hans Broek, Marjan Teeuwen en Frank van der Salm gaat, als je het op je laat inwerken over mij en jou en ons allemaal. Ook al is er geen mens te zien. Lobke handelt naar deze kennis, ze kiest kunst die complex en krachtig, mysterieus en uitdagend communiceert over zaken die er voor iedereen toe doen.

Maar zoals ik zei, Lobke is even moedig in hoe ze handelt naar wat ze niet weet. Ze beseft dat het succes van Roof-A niet berust op hoeveel zij zelf weet, de uitzonderlijkheid van haar smaak of mening. Het gaat in Roof-A niet om haar, haar ego of haar kunstbegrip. Het gaat om wat de kunstwerken doen bij mensen, die er naar kijken, er over praten met elkaar, ze verzamelen en er mee gaan leven. Dat is een proces waar niemand ooit volledig weet van heeft. Iets dat niemand kan sturen of voorspellen. In het omgaan met kunstenaars, het zoeken en kiezen van werk, het inrichten van een tentoonstelling en het kiezen van schrijvers voor de teksten, en hangt daar, zoals ze dat zelf ergens heeft omschreven, als een vogel boven.  Ze moet dat proces in de goede richting sturen, ook al bestaat het uit veel wat ze niet beheerst of kent. Daarom moet ze soms wachten en niets doen. Ze handelt vanuit het besef dat de kracht van wat ze niet weet en niet stuurt even groot is als die van al die dingen die ze weet en kan regelen.

Als ik zeg dat ze in het handelen naar wat ze niet weet evenveel moed aan de dag legt, dan bedoel ik vooral dat ze daar intellectueel veeleisend, onmodieus en integer wil zijn en dan vervolgens aan de kunstenaars en schrijvers haar vertrouwen geeft. Ze staat voor haar eigen intuïtie en keuzes. Dat is zeldzaam. Dat vereist lef.

Het is de combinatie van die twee soorten van moed, die van Roof-A een bijzondere plek maakt. Je voelt er dat Lobke net als jij of ik, uiteindelijk, tussen al het deftige vermaak en de gezelligheid, de opschepperij en geflirt en bella figura, op kunst afkomt met het verlangen even de vaste contouren te verliezen, en iets mee te maken dat onbekend is. Een ervaring die wakker schudt, misschien wel iets verontrustends toevoegt aan je kijk op het bestaan, de wereld, je lichaam, op je jeugd. Ondanks de twijfel, het ongemak en onzekerheden die worden opgeroepen kun je vervolgens schoonheid of troost ervaren, of een gevoel van inzicht. Maar vooral levenslust, omdat je ervaart dat je groeit, je herstelt, en weer iets méér leeft.

Kijk naar Lobke, dat is iemand die wil leren, ontdekken, veranderen, ontmoeten, oftewel méér leven. Niet blij, onnozel of onschuldig, nee, zoals wij allemaal, als een volwassen, gemankeerd, getekend mens. Iemand die moedig de waarheden waar ze weet van heeft in de ogen kijkt en handelt, en zonder angst de handen uitsteekt naar de mensen, de werken, de ideeën en gevoelens waarvan ze beseft: weet ik niet.   

Dirk van Weelden 2023