Ronald Zuurmond | Hier en Nu

Ronald Zuurmond: Een gebruiksaanwijzing

Men neme één schilderij van Ronald Zuurmond en hangt het op aan de galeriewand. Aanbevolen harthoogte: 1,65-1,70 meter. Ga er vervolgens bijna ongemakkelijk dichtbij staan, sluit de ogen en haal diep adem door de neus – twee, drie keer of zo vaak als nodig is om de olieverfgeur in de longen te voelen kriebelen. Open dan langzaam de ogen weer en laat ze in traag tempo dwalen over het landschap van brokjes, inkepingen en glibberpatronen.

Vanuit dit perspectief is glashelder waar Zuurmonds werk over gaat: verf. De kunstenaar is een virtuoze materieman die het pigment keer op keer heeft aangebracht en weer weg geschraapt, geboetseerd en uitgesmeerd. Je ziet de sporen van zijn handelen. Je ruikt hoe lang geleden hij voor het laatst zijn kwast optilde en constateerde: ja, zo is het goed.

Men sluit de ogen weer en neemt twee stevige passen achteruit alvorens ze weer te openen. Plots komt er van alles tot leven. Kleuren lijken door een donkere sluier te schemeren. Of wil het zwart juist van onderop het geel, rood en blauw infiltreren? Het reliëf dat op deze afstand al veel minder een landschap is, lijkt het licht deels te weerkaatsen en deels te absorberen. Er vibreert iets onder het verfoppervlak.

De dwangmatigheid van het menselijk brein laat zich nu kennen. We willen dingen herkennen, labelen, categoriseren – om te kunnen zeggen dat we het begrijpen.

Men neme weer twee passen naar achteren om beter overzicht te krijgen. Plaats de voeten enigszins uit elkaar en zak lichtjes door de knieën zodat de beenspieren zijn aangespannen en de houding toch ontspannen aanvoelt. Begin dan met scannen. Laat eerst de blik van links naar rechts en van rechts naar links gaan en beweeg langzaam van boven naar beneden. Laat daarna de ogen achtjes maken over het schilderij, als een professionele glazenwasser die met zijn zeem ieder laatste druppeltje meeneemt.

Men laat zich vervolgens de lijst met titels aanreiken, zoekt de woorden die horen bij het betreffende werk en kauwt erop. Onderwijl gaat het scannen gewoon door, maar in iets vertraagd tempo.

Door de combinatie van woord en beeld verandert de figuur in Love of My Life Waiting (2022) van een anonieme vrouw in de geliefde van de kunstenaar. De rechthoeken met streepjes in Read This (2025) worden krantencolumns waarvan de letters schreeuwen om een leesbril. No Party (2021) doet vermoeden dat de kinderen tussen de leeg gelopen ballonnen weinig reden hebben om hoera te roepen. En de donkere kleuren in Wailing Wall (2021) wegen door de titel extra zwaar, terwijl het vieze wit bovenin het beeld oproept van hoofden die hier tegenaan gedrukt zijn met schuldbelijdenissen en binnensmondse wanhoop.

Men haalt een paar keer diep adem, keert zich om en loopt met afgemeten stappen naar de andere kant van de galerieruimte. Daar keert men zich om en werpt een korte blik op het werk. Leg daarna het hoofd in de nek en laat de ogen over het plafond dwalen. Met tussenpozen van een minuut of twee richt men de ogen kortstondig op het schilderij.

De vrouw die enkele ogenblikken geleden is gepromoveerd tot geliefde wordt nu een portret. De vrolijke binnenhuisaccessoires in Vazen (2025) laten zich soepel identificeren als stilleven. En de kinderen in No Party doen meteen denken aan een piëta, hoewel een kind met een kind op schoot een wel erg wrange ‘genrebender’ is. De muren en kauwgomballen uit Gumballs (2025), tenslotte, bespelen het abstracte register en roepen associaties op met Gerhard Richters wrijfschilderijen, de graffitikrabbels van Cy Twombly en zelfs de dot paintings van Damien Hirst.

De volgende stap luistert nauw. Zodra een iets te zelfvoldaan tevredenheidsgevoel over de succesvolle classificatie de kop dreigt op te steken, dient men de gedachtestroom resoluut te stoppen en terug te lopen naar het schilderij. Kies positie op ongeveer een armlengte afstand, de plek waar de kunstenaar stond toen hij het werk maakte. Sluit de ogen voor één, twee seconden en beschouw het werk alsof het de eerste ontmoeting is. Zie hoe de stippen in Gumballs wild dansen en toch in balans zijn, hoe de lijnen die ze vormen soms ontsporen of in elkaar oplossen zoals je dat eerder niet hebt opgemerkt. Voel hoe groot Love of My Life Waiting is en realiseer je hoe Zuurmond bijna op z’n tenen moet hebben gestaan om het haar als een halo om het hoofd te leggen. Hoe hij door de knieën is gegaan om haar twee afwijkende sokken aan te trekken.

Vanuit dit perspectief is glashelder dat Zuurmonds werk niet over verf gaat. Of over de afbeeldingen die ermee gemaakt zijn. Die zijn slechts middel en aanleiding. Ze staan in dienst van het schilderen zelf. Door daar te staan en te handelen zoals collega’s honderden, nee duizenden jaren voor hem, plaatst Zuurmond zich in de geschiedenis van de schilderkunst. Via die trage verf en beelden die zowel actueel als tijdloos zijn, verbindt hij zich met de diepe tijd, de tijd die meet in eenheden vele malen groter dan een mensenleven.

Het is een gooi naar onsterfelijkheid, zonder de pretentie van geschiedschrijving. Het is ‘hier en nu’, in het moment zijn, wetende dat ieder moment in verleden en toekomst een ‘hier en nu’ is. Dat is de motivatie die al die op het eerste gezicht zeer uiteenlopende werken tot een geheel smeedt. Maar vraag de kunstenaar naar de essentie van zijn stijl en hij citeert Philip Guston: “You know, comments about style always seem strange to me – ‘why do you work in this style, or in that style’ - as if you had a choice in the matter... What you're doing is trying to stay alive and continue and not die.”

Men hore dit aan en neemt weer twee stappen naar achteren om deze relativering te relativeren. En men denkt er het zijne van.