Aimée Zito Lema | Preview

Aimée Zito Lema niet. Ze zal eerst vragen stellen die je radicaal poëtisch kunt noemen: naar de omstandigheden, de ervaringen en de geschiedenis achter de orde en de inhoud van het archief. Welke mensen en beelden zitten er juist niet in? Of anoniem? Hoe stuurt de orde in het archief de waarneming van de beelden, bedoeld en onbedoeld? Wat doet het archief, en voor wie doet het dat? En vooral: wat betekent haar eigen aanwezigheid?

In Lissabon werkte ze samen met het Theater van de Onderdrukten, waarin mensen die in de maatschappij aan het kortste eind trekken, via theater-workshops hun ervaringen verbeelden. De kinderen en kleinkinderen van mensen die de dictatuur, het kolonialisme en de Anjerrevolutie meemaakten en destijds niet het ACARTA bezochten, improviseerden en fabuleerden, speelden met de foto’s uit het archief alsof het kostuums waren, en vertelden verhalen uit hun familiegeschiedenis.

In de zaal waar tussen 1984 en 2002 die voorstellingen van ACARTA plaatsvonden waren drie films te zien, die Aimée Zito Lema van de workshops maakte. Installaties toonden beelden uit het archief, die ze gefotografeerd, uitvergroot en bewerkt had. Ze maakte assemblages van zeefdrukken van deze foto’s, die in Roof-A te zien zijn.

Met dit project 13 shots creëerde ze een tijdruimte tussen archief en maatschappelijke werkelijkheid, waarin mensen een betekenisvolle relatie aangingen met het archief dat hen vreemd was en hen niet waarnam. Vergeten en verzwegen ervaringen van mensen die dictatuur, kolonialisme en revolutie meemaakten werden daar zintuiglijk en lichamelijk aanwezig. De verhalen, de gebaren, de klank van de stemmen en de bewerking van de foto’s wekten het archief tot leven. De waarneming van het archief wordt erdoor veranderd en we krijgen oog voor wat die radicaal poëtische vragen blootleggen: niet alleen de hoop, de veerkracht en de verbeelding, maar ook de pijn, het geweld en de uitsluiting die in en rond een archief bestaan.

De film en de inkjet-prints die Aimée Zito Lema maakte op basis van haar verblijf in het EYE archief, plaatsen in het centrum van de aandacht wat in het archief  meestal als triviaal, onbestemd, anoniem en onbruikbaar geldt. Zoals amateurfilms zonder bekende auteur en locatie, de codes in de marge van het celluloid, de titels geschreven in ponsgaten voor de operateur, de beschadigingen in materiaal en lenzen of projectoren die beïnvloeden wat je ziet.

Ze maakte een beeldgedicht van 350 meter celluloid vol met vluchtige scenes van dieren, kinderen, water, kust, bomen en dompelde het in 5 verschillende kleurbaden. Een scene van gezellig dagje aan het strand wordt gevolgd door de registratie van de opgraving van gefusilleerde verzetsstrijders in de duinen, die naar een ereveld worden overgebracht. We worden alleen gelaten met de lacunes, de onvolmaaktheden, de donkere mysteries en de verborgen verbanden die in een archief bestaan.

Tekst: Dirk van Weelden